Mikroplar, çevreleriyle etkileşim kurma konusunda muazzam bir potansiyele sahiptir ve yeryüzünde var olan tüm yaşam formlarının geleceğini şekillendirmeye devam etmişlerdir. Tüm mikrop grupları arasında virüsler, canlı veya cansız olarak sınıflandırılamayan, ancak yine de biyosfer için en büyük tehdidi oluşturan en basit canlılardır. Virüsler küçüktür, çeşitlidir ve muhtemelen gezegendeki mevcut herhangi bir canlıya bulaşma ve onları ele geçirme yeteneklerini korurken diğer yaşam formlarıyla karşılıklı olmayan ilişki sergileyen tek varlıklardır. Yeni SARS-CoV-2’nin neden olduğu en son küresel yıkım benzersizdir.
COVID-19
2020’nin şafağı, yeni bir şiddetli akut solunum sendromu virüsünün (SARS-CoV-2) salgınıyla dünyanın ancak filmlerde olabilecek sanal bir durma noktasına geldiğine tanık oldu. Aralık 2019 ve Ocak 2020’ye kadar Çin genelinde enfeksiyon kapsama alanını hızla artırarak, daha sonra endemik ve salgın hale gelen SARS-CoV-2 salgınının 2019’un son çeyreğinde ortaya çıktığı düşünülüyor. Dünya Sağlık Örgütü tarafından 11 Mart 2020’de bunun küresel bir pandemi olduğu ilan edildi.
Menşei ve yayılma
2002 yılında Çin, hayvan kaynaklı koronavirüs (CoV) tarafından ilk insan enfeksiyonunu bildirdi ve daha sonra SARS-CoV (veya kısaca SARS) olarak adlandırıldı, salgın 26 ülkeye yayıldı ve 2003 yılında 8000’den fazla vaka tespit edildi. SARS-CoV’nin bulaşması kişiden kişiye gerçekleşti. SARS-CoV için profilaktik bir tedavi halen geliştirilme aşamasındadır.
2019’un son aylarına doğru, Çin’in Wuhan kentindeki yetişkinleri etkileyen yeni bir CoV-2 ortaya çıktı. İlk vakalar, bireylerin Huanan deniz ürünleri pazarı ile etkileşimini içeriyordu. Hastalar ağır zatürre şikayetleri ile başvurdu. Etiyolojik (orijin) araştırmalar üzerine, Çinli yetkililer yeni bir CoV (nCoV) izolasyonunu bildirdi ve daha sonra WHO, hastalığa COVID-19 olarak adlandırılırken, virüs SARS-CoV-2 virüsün olarak adlandırıldı. Virüsün Wuhan’daki deniz ürünleri marketinden kaynaklandığı söyleniyor.
Koronavirüsler (CoV)
Virüsler zorunlu hücre içi parazitlerdir ve bir konakçı olmadan yaşayamazlar (daha doğrusu çoğalamazlar). Virüslerin kötü şöhretleri, hücrlerimizdeki protein sentez makinlerini (ribozom) ele geçirme ve onları kendi viral parçacıklarını üretmek için kullanma, böylece ev sahibini çaresiz (yani hücrelerimizi ve sonuçta bizi) güçsüz hale getirme yeteneklerinde yatmaktadır. Virion partiküllerinin temel özellikleri, ortalama çapı 125 nm olan küresel bir şekle sahip olmalarıdır. Bu viral partiküllerin en önemli özelliği, yüzeyinden çıkan çıkıntılı kulüp şeklindeki sivri çıkıntılardır (taç) ve sonuçta ismine yol açan güneş koronası görünümüne benzer: Koronavirüsler (CoV). Bu virüsün zarfı (dış kaplamasını yapan yağlı zar), birkaç transmembran proteininin gömülü olduğu bir lipit çift tabakalı zardan oluşur. Bu virüsün merkezi “kor” kısmında, RNA virüsleri arasında en büyüğü olan 25 ila 33 kilobazdan (kb) oluşan tek sarmallı bir RNA şeklindeki beyni (genomu), birkaç nükleokapsid fosfoproteinle sarmalanmıştır. Spike (S) proteini, bu virüsün, insan akciğerlerinin alveollerinde bulunan insan anjiyotensin dönüştürücü enzim 2 reseptörü (ACE-2) ile çok etkili bir şekilde etkileşime giren ve bir insanı enfekte etmesi için en önemli olanıdır. Buna bitişik olarak, S-proteinlerinin reseptörü ile verimli bir şekilde etkileşime girmesine toplu olarak yardımcı olan hemaglutinin-asetilesteraz ve membran glikoprotein glikoproteinleri bulunur. Viral membrana gömülü olan ve viral yapıya kararlılık sağlayan küçük bir zarf glikoproteini (E) de mevcuttur. Ayrıca, CoV’de Tablo 1’de gösterilen birkaç yapısal, yardımcı ve yapısal olmayan (NSP) protein vardır. Bugüne kadar tanımlanan birkaç CoV, aynı yapısal özellikleri paylaşmakta ve genom dizileri ve serolojik reaksiyonlarına göre dört gruba ayrılmaktadır: alfa (α), beta (β), gama (γ) ve delta (δ) koronavirüsler. α ve β -CoV yarasalarda doğal olarak bulunur ve memelileri enfekte ettiği bilinmektedir, oysa kuşlar doğal rezervuar ve γ ve δ -CoV için birincil hedeflerdir. Yarasa ve kuş türlerinin geniş yelpazesi, CoV’nin yayılımından sorumlu olan kapsamlı mutasyonlara yol açmıştır.
Tablo 1 SARS-CoV’de yapısal ve yardımcı proteinler
| Sr. No. | Protein | Molecular ağırlık (kDa) | Rol/önem | |
|---|---|---|---|---|
| Structural proteins | ||||
| 01 | Spike (S) | 150 | Konakçı hücreye girmek için anjiyotensin dönüştürücü enzim (ACE2) reseptörü ile bağlanmak için gerekli olan karakteristik kulüp şeklini sağlar. | |
| 02. | Zarf (Envelope, E) | 8-12 | Taze virüs partiküllerinin konakçı hücreden toplanmasını ve salınmasını kolaylaştırırken, aynı zamanda patogenez için hayati öneme sahiptir. | |
| 03 | Zar (Membrane, M) | 25-30 | Virüse dairesel şeklini sağlayan en bol protein. | |
| 04 | Nükleokapsit (N) | 45–6 | Tek sarmallı RNA genomu ve fosfoprotein kompleksi. | |
| 05 | Hemagglutinin-esteraz (HE) | 65 | S-protein aracılı hücre girişini ve mukoza yoluyla virüs yayılmasını arttırır. | |
| Yardımcı proteinler | ||||
| 06 | 3C-benzeri proteaz veya Ana proteaz (3CLpro veya Mpro) | bilinmiyor | Viral proteinin biyolojik aktivitesini sağlamak için kırpılması. | |
| 07 | Papain-benzeri proteaz (PLpro) | bilinmiyor | Viral proteinin biyolojik aktivitesini sağlamak için kırpılması. | |
| Yapısal-olmayan proteinler (nsp) | ||||
| 08 | nsp10 | bilinmiyor | Bu virüsün çoğaltılmasından ve paketlenmesinden sorumlu | |
| 09 | nsp12 | bilinmiyor | RNA-bağımlı RNA polimeraz (RdRp) | |
| 10 | nsp13 | bilinmiyor | Helikaz | |
| 11 | nsp14 | bilinmiyor | N-terminal eksoribonükleaz ve C-terminal guanin-N7 metil transferaz | |
| 12 | nsp15 | bilinmiyor | Uridilat-spesifik endoribonükleaz | |
| 13 | nsp16 | bilinmiyor | 2′-O-methiltransferaz |
İnsan CoV NL63 ve yarasa CoV ARCoV2’nin yaklaşık 600 yıl önce ortak bir atadan evrimleştiğine inanılıyor. İnsan CoV “229E” ve yarasa CoV “GanaGrp1” yaklaşık 350 yıl önce ortak bir atadan ayrıldı. Alpaca CoV’nin soyu, daha yakın zamanda (yaklaşık 65 yıl önce) insan CoV 229E’den sapmıştır ve bu yıllarda ilk SARS-CoV keşfedildi. Virüsün, yaprak şeklinde burnu olan yarasaların enfeksiyonundan başlayarak, insanlara bulaşmadan (ya da adapte olmadan) önce at nalı yarasaları ve misk kedilerinin izlediği birkaç başka türe sıçradığı düşünülmektedir. 2012 Orta Doğu Solunum Sendromu (MERS) salgınına neden olan MERS-CoV virüsünün yarasalardan insanlara develer aracılığıyla geldiği düşünülüyor. SARS-CoV-2’ye neden olan pandemi, önceden tanımlanan SARS-CoV ile yaklaşık %79, MERS-CoV ile %50 benzerliğe sahiptir ve bat-SL-CoVZC45’ten bat-SL-CoVZXC21’e evrimleştiği düşünülmektedir. Orijinal soy ve onun öncülleri hala güvenilir bir şekilde tanımlanmamıştır.
SARS-CoV-2 bilmecesini çözmek SARS-CoV-2’nin atipik göze çarpan özellikleri bilim camiasını şaşırttı ve birkaç ilgili zor soru ortaya koydu. SARS-CoV-2’nin kökeninin, Çin’in Wuhan kentinin deniz ürünleri pazarı olduğu düşünülüyordu, ancak çalışmalar ilk enfeksiyonların çoğunun söz konusu kökene maruz kalmayan bireyler tarafından kapıldığını ortaya koydu. “Hasta sıfır” (yani ilk hasta) ile ilgili herhangi bir kanıt muamma olarak kaldı. SARS-CoV-2’nin genetik bilgisiyle birlikte protein dizileri ile ilgilenen çeşitli yaklaşımlar, kökenini belirlemek için analiz edildi. Bu, sağlık çalışanları ve araştırmacılar için büyük bir zorluk yarattı çünkü enfekte kişiler hala oldukça bulaşıcıdır. Ekim 2019’daki ilk vakadan bu yana COVID-19, DSÖ tarafından ilk ortaya çıkışından yaklaşık altı ay sonra pandemi olarak ilan edildi. Enfekte bir bireyin enfeksiyon yayma yeteneği, üreme sayısı (R0) değeri ile ölçülür. SARS-CoV-2 için R0-değerinin, CoV için gözlenmeyen yedi günlük bir ikiye katlanma süresiyle dörde kadar çıktığı düşünülmektedir. Bu değer, enfekte olan her bireyin virüsü diğer dört kişiye aktarabileceğini ima eder. Bugüne kadar 7 CoV’nin insan enfeksiyonlarına neden olduğu bilinmesine rağmen, COVID-19, herhangi bir CoV’nin neden olduğu ilk pandemidir ve yüksek enfeksiyon oranından sorumlu başlıca suçlunun, sahip olan başak proteinlerinde amino asitlerin benzersiz bir kombinasyonu olduğu düşünülmektedir. Hayvandan kaynaklandığına inanılan yeni SARS-CoV-2’nin, insan ACE2 reseptörü ile muazzam bir etkileşim kapasitesine sahip bir başak proteinine sahip olduğu düşünülürse, araştırmacıları şaşırttığını ve bu proteinin laboratuvarda genetiğinin değiştirilmiş olduğunu düşünmelerine sebep olması ilginçtir. Bu tür spekülasyonları besleyen, bu virüsün gizemli kaynağıdır.
SARS-CoV-2’nin nesli
Çin, Wuhan deniz ürünleri pazarı ile bağlantılı enfeksiyon kapan ilk grup insanlardan sekiz enfekte hastadan alınan genom dizisini gerçekleştirerek ve analiz ederek SARS-CoV-2 soyunu belirlemek için çaba gösterildi. Bu SARS-CoV-2 genomlarının ve diğer CoV genomlarının filogenetik analizi, olası kökenini çıkarmak amacıyla virüsün evrimsel geçmişini belirlemek için kullanıldı. Enfekte insanlardan SARS-CoV-2 genomları, %99.98 sekans özdeşliğine sahiptir ve iki yarasa kaynaklı SARS benzeri koronavirüs, yarasa-SL-CoVZC45 ve yarasa-SL-CoVZXC21 ile %88 özdeşlik göstermiştir. En yakın akrabalar, önceden tanımlanmış SARS-CoV ile sadece %79 benzerlik gösteriyor (Şekil 2). Protein dizi analizi, SARS-CoV-2’nin nsp7 ve E proteinlerinin aynı bat-SL-CoVZC45 proteinleri ile %100 özdeşliğe sahip olduğunu ileri sürmektedir. Tüm bu bilgiler, SARS-CoV-2’nin bat-SL-CoVZC45 ve bat-SL-CoVZXC21’e oldukça benzediğini ancak karakteristik olarak önceden tanımlanmış SARS-CoV’den farklı olduğunu göstermektedir.
SARS-CoV-2 ile ilgili daha ilgi çekici bilgi, başka herhangi bir koronavirüs tarafından sergilenenden çok daha fazla olan enfeksiyon oranıdır ve bu yetenek, insan ACE2 reseptörüyle birleşmek için bir kelepçe görevi gören S-proteinine atfediliyor. S-proteini iki bölge (domeyn) sahiptir: (i) ACE2 reseptör bağlanmasından sorumlu S1 domeyni ve (ii) hücre zarı füzyonundan sorumlu S2 domeyni. Bu proteinin protein dizi analizi, bilinen en yakın akrabası olan yarasa SL-CoVZC45’in aynı proteine çok daha az özdeşliğe sahip olduğunu ve genomik uzak akraba SARS-CoV ile daha fazla benzerlik paylaştığını gösterdi. Filogenetik genom analizi, SARS-CoV-2 ve SARS-CoV’nin birbirinden çok farklı iki sınıfa düştüğünü, ancak yine de doğanın bir mucizesi olarak, herhangi bir epigenetik mutasyon olmaksızın S1 reseptör bağlanma alanında mutlak özdeşliğe sahip 50 önemli korunmuş amino aside sahip olduğunu göstermektedir. Korunmuş amino asitlere sahip S1 domeyninin bu bölgelerinin, ACE2 ile bağlanması için çok önemli olduğu düşünülmektedir. Bu fenomenin yalnızca S-proteini için doğru olduğu bulunurken, SARS-CoV-2’nin diğer proteinleri en yakın genomik akrabası olan yarasa-SL-CoVZC45 ile oldukça özdeşken, SARS-CoV ile değildir. Böyle bir benzerlik, kasıtlı bir genetik manipülasyonun veya basitçe doğanın seçiliminin bir yansıması olabilir.
SARS-CoV-2’nin ayırt edici özellikleri
SARS-CoV-2 genomu (Şekil 3), konakçı hücreye girişte viral replikaz enziminin sentezine izin verecek şekilde düzenlenmiştir, böylece viral RNA’nın ve ardından daha fazla viral partikülün replikasyonunu kolaylaştırır. Replikaz geninin ardından, her biri virüsün canlılığı, virülansı, patojenitesi ve proliferasyonundan sorumlu olan yapısal genler gelir. Virüsün özelliği olan yüzeydeki sivri uçların sentezinden S-proteini sorumludur. M-proteini, virüsün kavisli şeklini sağlamaktan sorumluyken, E-proteini virüsün bütünlüğünü koruyan temel zar proteinidir. E-proteini, virüsün patojenitesine katkıda bulunan konakçıdan virüsün montajını ve salınmasını da kolaylaştırır. HE proteini, insan alveollerinde bulunan ACE2 reseptörleri ile viral S-proteini aracılı hücre girişini kolaylaştırır. N-protein, nsp3 ve M-protein arasındaki etkileşimler, replikaz-transkriptaz kompleksi (RTC) oluşumunu kolaylaştırır.
SARS-CoV-2’nin kararlılığı
SARS-CoV-2’nin pH (3 ila 10) ve düşük sıcaklıklarda kararlı olduğu bulundu. 4 ° C’de virüs etkisizleştirme süresi yaklaşık 14 gün ve 70 °C’de 5 dakikaya olarak saptandı. Bu, nispeten daha soğuk bir ortamda yaşayan bireylerin duyarlılığını güçlü bir şekilde ortaya koymaktadır. Baskı ve kağıt mendil gibi kaba yüzeylerde virüsün üç saatten fazla hayatta kalamadığı, ahşap ve kumaş gibi materyallerde ise 24 saat sonra bile canlı kalabildiği bildirildi. Orijinal inokülumun yaklaşık %0.1’inin yedinci günde bile cerrahi aletlerin dış yüzeyinde yaşayabildiği tespit edildi.
Konakçı yanıtı
COVID-19’un başlangıcı sırasında, bir bireyin yaşı ile doğrudan ilişkili olan viral yük maksimum seviyededir ve daha sonra konakçı savunmalarının aktivasyonu ve sağlanan tedavi ile azalır. Enfeksiyonun ön safhasındaki yüksek viral yük, bireyin yüksek bulaşıcılığından sorumludur ve bu nedenle onu oldukça bulaşıcı hale getirir. Bu nedenle virüsü kontrol altına almak ve bulaşmasını engellemek için karantina ve izolasyon sıkı bir şekilde uygulanmıştır. Bağışıklık sisteminin üstesinden gelmek için, herhangi bir patojen çoğunlukla enfekte olmuş konakçı hücre başına patojen konsantrasyonuna dayanır ve daha sonra artan viral yük, antivirallere karşı direnç geliştirme tehdidi oluşturur. Sonuç olarak, birincil olarak gelen bir enfeksiyonu önlemekten sorumlu konakçı bağışıklık sistemi savaşçıları olan antikorların (IgG ve IgM), enfeksiyon ilerledikçe konsantrasyonlarında artış olur. COVID-19’dan etkilenen bireylerde, seronegatif olmaktan seropozitifliğe dönüşüm, kanda belirli antikorların saptanabilir sınırlara gelişmesi, enfeksiyon gününden itibaren 3 haftaya kadar görülür. Serodönüşüm, enfekte bir bireyin doğru teşhisi için çok önemlidir, çünkü hasta asemptomatik ise, yine de oldukça bulaşıcı olabilir ve virüsün yayılmasını teşvik edebilir.
Klinik özellikler
SARS-CoV-2’nin pozitif tek sarmallı RNA genomu, insanlarda solunum, karaciğer ve nörolojik hastalıklara neden olabilen bir virüse haksız bir avantaj sağlayan konakçıda viral genomun doğrudan translasyonuna izin verir. RNA’ya bağımlı RNA polimeraz sıçramalarına ek olarak sürekli replikatif ve transkripsiyonel hatalar, CoV’nin rekombinasyon oranlarını artırır. Klinik özellikler arasında bir fikir birliği kuru öksürük, ateş, ishal ve kusmayı içerir. Son zamanlarda, koku ve tat kaybı, COVID-19’un başlangıcının erken göstergeleri olarak hizmet etti. SARS-CoV-2 ile enfekte bir kişinin klinik özellikleri tamamen asemptomatik olmaktan kapsamlı solunum yardımı gerekliliğine kadar uzanır. COVID-19, kan testleri ile tespit edilebilen aşırı şiddetli bir enflamatuar yanıt gösterir. Bir COVID-19 hastası tarafından sergilenen en yaygın laboratuvar biyokimyasal anormallikleri şunlardır: hipoalbüminemi, lenfopeni, azalmış lenfosit ve nötrofil yüzdesi, yüksek C-reaktif protein ve laktat dehidrojenaz ve azalmış CD8 sayısı. Bazı durumlarda, önemli kardiyak enzimlerin aktivitesinin: kreatin kinaz (CK), miyoglobin (MYO), kardiyak troponin 1 (Ctn1), beyin natriüretik peptidi (BNP) ve CK miyokardiyal band (CK-MB) önemli ölçüde arttığı bulunmuştur. COVID-19’un ilerlemesi sırasında göğüs bilgisayarlı tomografi (BT) testleri, plevral efüzyonu akciğer plevra katmanları arasında aşırı sıvı birikimini incelemek için kullanılır. İlerlemede, akciğerlerin artan opaklığı, plevral efüzyonun yayıldığına işaret ederek, kana oksijen verememesine neden olur.
Patogenez
Alveollerde tip-2 pnömositlerde bol miktarda bulunan insan anjiyotensin dönüştürücü enzim (ACE-2) reseptörü, SARS-CoV-2’nin S-proteininin reseptör bağlanma domeyni (RBD) ile verimli bir şekilde etkileşime girer (Şekil 1). Bu etkileşim, virüsün insanı enfekte etmesi için zorunludur çünkü bu etkileşim, konakçıyı ele geçirmek ve çoğalmak için virüsün moleküler mekanizmalarını başlatacaktır. Virüs daha sonra S-proteinin aside bağımlı proteolitik bölünmesi ve ardından viral RNA’nın konakçı sitoplazmasına salınmasını sağlayan viral ve konakçı hücre membranlarının füzyonu yoluyla konakçı sitozole erişim kazanır. Hücreye RNA girişi üzerine, viral genomun replikasyonu en yüksek önceliğe sahiptir. Bunun için viral genomun yaklaşık %65’i iki büyük örtüşen protein (pp1a ve pp1ab)’den oluşan RdRp (replikaz) poliproteinlerini kodlar. Bu proteinler, viral replikasyon ve transkripsiyona aktif olarak katılan ve bunları kolaylaştıran çoklu poliprotein altbirimleri üretmek için viral proteazlar [Ana proteaz (Mpro) ve Papain-benzeri proteaz (PLpro)] tarafından harekete geçirilir. Proteaz Mpro, replikaz poliproteinlerini işlemede ve viral gen ifadesinde devam eden katılımından dolayı “Ana proteaz” olarak adlandırılmıştır. (+) SsRNA’nın ilk replikasyon turu, subgenomik (+) ssRNA kopyaları üretmek için şablon görevi görecek olan komplementer (tamamlayıcı) (-) ssRNA’sını verecektir. Eşzamanlı olarak, diğer proteinler kesikli transkripsiyonla sentezlenir.
Teşhis
Herhangi bir rahatsızlığın iyileştirilmesine yönelik ilk adım, doğru teşhis ile başlar. Başlangıçta 2019 kışının gelişiyle birlikte bir grip salgını olduğu düşünülen, grip benzeri hastalık (GBH) ve diğer solunum yolu hastalıkları vakalarının sayısında 2019’un son 45-50 gününe doğru olağanüstü bir artış gözlendi. Dalgalanma, influenza ve COVID-19 ile enfekte bireyleri ayırt etmeyi kaçınılmaz hale getirdi ve sonuç olarak, ani başlayan >38 °C ateş ve öksürük veya boğaz ağrısı olan ayakta tedavi gören hastalarda SARS-CoV-2 varlığı araştırıldı. İlginç bir şekilde, SARS-CoV’nin aksine, yeni SARS-CoV-2 enfeksiyonunda ateşin ortaya çıkması çok daha yaygındı ve bu durum, asemptomatik virüsün, yetkili makamlar için enfekte ancak asemptomatik ve presemptomatik bireyleri ayırt etmesini zorlaştırdı; bu nedenle, özellikle COVID-19 salgınının olduğu bilinen bir yere maruz kalanların tespit için termal gözetim, daha güvenilir ve doğru testler getirme lehine gözden geçirildi (Şekil 2 ve 3).
Başlangıçta SARS-CoV-2 için karakteristik olduğu düşünülen semptomlar, daha hafif hastalığı olan SARS benzeri viral pnömoniyi içeriyordu. Hızlı moleküler tanı testlerinin bulunmaması, COVID-19 hastalarını doğru bir şekilde teşhis etmeyi ve böylece bir topluluk arasındaki bulaşmayı izlemeyi son derece zorlaştırdı. Şekil 4, halihazırda kullanılmakta olan teşhis yöntemlerini göstermektedir. Hastalık, doğası gereği solunumla ilgili olduğu için mukozal ve balgam örnekleri nazofaringeal sürüntüden toplanır çünkü SARS-CoV-2’nin varlığı bu bölgelerde görünür olacaktır. Balgam örneğinin önemli bir dezavantajı, RT-PCR sırasında yanlış pozitif reaksiyona yol açabilen heterojenliğidir. Bunun için, kavitenin konturuna göre bükülebilen esnek bir uzatılmış çubuk kullanılır ve nazofarenksin daha derin boşluklarından numune alınabilir. Boğaz sürüntülerine ek olarak bronkoalveolar lavaj sıvısı (BALF) da toplanır ve ardından RT-PCR analizi yapılır.
SARS-CoV-2 açık okuma çerçevesi (ORF1ab) ve nükleoprotein (N) gen bölgelerini tespit etmek için belirli primerler ve problarla gerçek zamanlı RT-PCR yöntemini kullanmaya teşvik eden Çin hastalık Kontrol Merkezi, eğer kişi her iki gen bakımından pozitf ise, o kişinin COVID-19 pozitif olarak kategorize edielebileceğini duyurdu. Bir sonucun yanlış pozitif veya yanlış negatif olma riski tüm süreci bozar ve salgının önlenmesi ve kontrolünü tehlikeye atar. COVID-19 testi negatif olan bir kişinin altta yatan bir enfeksiyonu olabilirken, COVID-19 pozitif bir kişi diğer patojenlerle birlikte enfekte olabilir ve bu da daha tutarlı ve bütünsel bir tedaviyi garanti edebilir. Bu nedenle, ilaçların kör reçetelenmesini ve uygulanmasını engellemek için ek solunum patojenlerini taramak için diğer saptama yöntemlerinin kullanılması önemliydi. Plevral efüzyon, buzlu cam benzeri opasite olarak görselleştirilebildiğinden, herhangi bir pnömoni olasılığını saptamak için BT taramaları kullanılır. Endişe verici bir şekilde, asemptomatik hastalar CT görüntüleme ile COVID-19 pnömonisi de gösterebilir. Bu, kullanılan diğer tanı teknikleri ile birlikte şüpheli hastaların BT taramasının birleştirilmesini gerektirir. SARS-CoV-2 S, N ve proteinlere karşı üretilen IgG ve IgM antikorları ELISA kullanılarak tespit edilebilir. IgM antikorları için serokonversiyon normalde IgG’ninkinden daha erken gerçekleştiğinden, bu tür kitler devam eden ve geçmiş enfeksiyonların teşhisini sağlar. Diğer tespit teknikleriyle birlikte, kullanıma hazır ELISA antikor tespit kitleri, kusursuz bir COVID-19 teşhisi için bir yol açacaktır.
Bulaşma
Bir patojenin bulaşması, bir toplulukta bir patojenin oluşumunu ve çoğalmasını yavaşlatmak ve durdurmak için yönetimler tarafından önleyici tedbirlerin formüle edilmesine yardımcı olur. Patojenin ‘hapşırma, öksürme ve hatta konuşmayla üretilen nispeten büyük, kısa menzilli aerosoller’ yoluyla yayıldığı damlacık yayılması, genellikle SARS-CoV-2’nin bulaşma modu üzerinde anlaşma sağladı. Duyarlı bir kişiye doğrudan sprey şekilli bulaşması onu enfekte edebilir. İyi olan tarafı, doğrudan sprey damlacıkları havada biraz hareket ettikten sonra yere düştüğü için iletim modu havada değildir. Havadan iletim, çok daha ağır bir senaryo ile sonuçlanacak ve katı ve bazen de uygunsuz önleme ve kontrol yöntemlerinin uygulanmasını zorunlu kılacaktı.
Önleme
Bir sabun veya alkol bazlı dezenfektan ile titiz bir şekilde el yıkamanın yanı sıra, kendini başka bir kişinin doğrudan öksürük, hapşırığından korumak için maske gibi yüz koruyucuların kullanılması, çeşitli sağlık kurullarının tavsiyelerine göre en yaygın uygulanan önleyici tedbirlerdir. Virüsün başka bir kişiden gelmesini önlemek için en uygun yöntem olarak sosyal mesafe veya fiziksel mesafe, dünya çapındaki sağlık danışmanlarının oybirliğiyle önerildi. Sosyal mesafe önlemleri, okullarda, kolejlerde ve diğer eğitim kurumlarında rutin akademik veya ders dışı oturumların iptal edilmesinin yanı sıra uluslararası ve yurtiçi seyahatlerde kısıtlamalar ve yasaklarla birlikte spor salonlarının, barların, restoranların ve insanların bulunduğu diğer halka açık yerlerin açılmasının tamamen yasaklanmasına yol açmıştır. Ofisler kapatıldı ve insanlara evden çalışmaları tavsiye edildi. Başlangıçta oldukça sakıncalı olsa da, evden çalışma, işyerinde hiç ya da daha az fiziksel ihtiyaç duyan bireyler tarafından bir alışkanlık haline getirildi. İnsanlar birbirlerini selamlamanın temassız bir yolunu bularak, mağazadan gerekli malzemeleri satın almak için en az iki metrelik bir mesafeyi korurken kuyrukta beklediler. Bu tür önlemler kuşkusuz ekonomide bir çöküşe neden oldu ve çeşitli gelişmekte olan ülkelerin ilerlemesini durdurdu.
Tedavi
Bu virüsün başlangıcından bu yana, araştırmacılar konakçıda çoğalmasını durdurmak için regüle edilebilecek hedefler bulmaya çalışıyorlar. COVID-19’un ölüm oranı (yüzde 2 ila 4 arasında), Ro değerinin tam tersi olmasına rağmen, yaklaşık her dört hastadan biri yoğun bakım ünitesine (YBÜ) yatırılmak zorunda kalmaktadır. Kronik kalp hastalığı, böbrek hastalıkları ve diyabeti olanlar gibi sağlığı zaten zayıflamış bir birey en duyarlı olanıdır çünkü pnömoni COVID-19’un en ciddi sonucu olup, bunu akut solunum sıkıntısı sendromu (ARDS) izlemektedir. Bu tür hastalar halihazırda, herhangi bir başka tedaviyle formülasyonu daha zaman alıcı hale getiren katı bir tıbbi rutini takip etmektedirler, çünkü herhangi bir yanlış kombinasyon, COVID-19’dan çok daha ciddi bir hasar verebilir. Yine de, hastanede yatan hastalar daha destekleyici bir bakıma, yani uygun oksijenasyon, ventilasyon ve sıvı yönetiminin sürdürülmesine tabidir. Tedavi için şu anda ribavirin, interferonlar, kortikosteroidler ve immünoglobulinlerin düşük doz antiviral tedavileri uygulanmaktadır. Son zamanlarda, remdesivir, SARS-CoV-2’nin konakta replikasyonunu engellemek için uygulanmaktadır. İlaç, kendisini RNA arasına bağlayan ve çoğalmanın erken sonlandırılmasına neden olan bir nükleotid adenozinin analoğudur ve RdRp’yi engeller. Geçmişte remdesivir, akciğer hasarını azaltırken MERS-CoV’de viral replikasyonu başarıyla önledi. Bununla birlikte, antiviral ilaç şu anda COVID-19’un nüksetmesini önlemek için bir enfeksiyon sonrası tedavi olarak önerilmektedir. İncelenen diğer antiviral ilaçlar ribavirin, proteaz inhibitörleri lopinavir ve ritonavir, interferon α2b, interferon β, klorokin fosfat ve arbidoldür. Viral enfektiviteyi, replikasyonu azaltan ve konakçının enflamatuar yanıtını nötralize eden antiviral ve antiinflamatuvar özelliklere sahip ilaçlar da taranmakta ve test edilmektedir.
Milyonlarca kişi enfekte olsa da, dünya genelinde COVID-19’dan başarıyla kurtulmuş binlerce insan vardır. Bir Çin raporu, bu tür bir immünoglobulin tedavisinin, SARS-CoV-2 ile enfekte hastalarda uygulandığında gelişmiş bir oksijenasyon, azaltılmış inflamasyon ve viral yük sağladığını iddia eetmektedir. Fikir basit bir temel dayanır: daha fazla spesifik antikor konsantrasyonu virüsle etkin bir şekilde savaşabilir, yapısal ve fonksiyonel bütünlüğünü yok edebilirken, sonunda konakçının galip gelmesi için kompleman aktivasyonunu kolaylaştırabilir. Böyle bir plazma tedavisi, SARS-CoV-2 virüs partiküllerine daha sonraki herhangi bir maruziyeti başarılı bir şekilde engellemek için konakçı bağışıklık sisteminin mevcut hafızasına da katkıda bulunacaktır. Pratik kullanımda, böyle bir terapi aynı zamanda yüksek trombotik olay riski açısından ciddi bir risk oluşturur. Bu, virüsün yüksek rekombinasyon oranı ile kombinasyon halinde, son derece dikkatli olmayı gerektirir ve uygulanmadan önce serum terapisinin klinik deneylerini detaylandırır.
Gelecek stratejiler
CoV’yi kontrol etmek için iki girişim vardır (i) virüsün konakçı hücrelere girişini engellemek için inhibitörleri keşfetmek ve (ii) viral replikasyonu ve transkripsiyonu önleyen biyoaktif bileşikleri keşfetmek. Toplamda on iki protein, Mpro’nun viral replikasyon ve transkripsiyona aracılık etmede önemli bir rol oynayan en hayati hedeflerden biri olarak tanımlandığı CoV’yi kontrol etmek için bir hedef olarak tanımlanmıştır. Mpro, kimotripsin benzeri bir sistein proteazdır (~ 33 kDa) ve replikaz poliproteinleri ve gen ekspresyonlarının işlenmesindeki baskın rolü nedeniyle “ana proteaz” olarak adlandırılır. Son zamanlarda, SARS-CoV-2’nin yapısı yakın zamanda çözüldü ve ayrıca SARS-CoV ile maksimum benzerliği ve MERS-CoV ile göreli benzerliği paylaştığını kanıtladı.
Psikolojik çıkarımlar
Ruh sağlığı sorunları
Bulaşıcı koronavirüsün uygun tedavinin yokluğuyla hızlandırılmış yayılması, dünya çapında toplum sağlığına ve sağlık bakım sistemlerine zorluklar yarattı. COVID-19 vakaları hızla artarken, sosyal mesafenin önleyici tedbirleri, hijyen ve izolasyonu sürdürmenin ruh sağlığı üzerinde kendi riskleri olabilir. İyi bir akıl sağlığını koruma kaygısı, ruh sağlığı uzmanları ve genel olarak toplum için bir görev haline geldi. COVID-19 vakalarının sayısının katlanarak arttığı günlük haberler, enfekte olma korkusunu ve endişesini artırmayı ve enfeksiyonu yayarak ya gönüllü ya da zorunlu karantina ile sonuçlandı. İnsanların çoğu salgın bölgelere doğrudan maruz kalmasa da, virüs bulaşmasının ciddiyetine dair sadece bilgi, psikolojik sıkıntıyı büyütebilir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder