Araştırmacılar koronavirüse karşı 145’ten fazla aşı geliştiriyor. Bunların 21’i insan denemelerinde. Aşılar genellikle kliniğe ulaşmadan önce yıllarca araştırma ve test gerektirir, ancak bilim adamları gelecek yıla kadar güvenli ve etkili bir aşı üretmek için yarışmaktadır.
Çalışmalar, Ocak 2020’de SARS-CoV-2 genomunun deşifre edilmesiyle başladı. İnsanlarda ilk aşı güvenliği denemeleri ise Mart ayında başladı, ancak henüz herşey belirsizliğini koruyor. Bazı denemeler başarısız olurken, diğerleri net bir sonuç vermeden sona erebilir. Ancak birkaç aşı, virüse karşı etkili antikorlar üretmek için bağışıklık sistemini uyarmayı başarabilir.
İnsanlarda denemeye ulaşmış olan tüm aşıların durumu ile birlikte hücrelerde veya hayvanlarda hala test edilmekte olan umut verici aşıların bir kısmı:
Aşı Test Süreci
Laboratuardan kliniğe bir aşının geliştirilme döngüsü.
KLİNİK ÖNCESİ TEST: Bilim insanları, bağışıklık yanıtı üretip üretmediğini görmek için aşıları önce fare veya maymun gibi hayvanlarda test eder.
FAZ I: GÜVENLİK ARAŞTIRMALARI: Bilim insanları, güvenliği ve dozajı test etmek ve bağışıklık sistemini uyardığını doğrulamak için aşıyı az sayıda insanda dener.
FAZ II: GENİŞLETİLMİŞ DENEME: Aşının değişik yaş ve cinsiyet gruplarında farklı davranıp davranmadığını anlamak için, aşı çocuk ve yaşlı gibi gruplara ayrılmış yüzlerce insana verilir. Bu denemeler, aşının bağışıklık sistemini uyarma güvenliğini ve yeteneğini daha da iyi test edip anlamamızı sağlar.
FAZ III: ETKİNLİK DENEMELERİ: Bilim insanları aşıyı binlerce kişiye verir ve plasebo (taklit) alan gönüllülere kıyasla kaç kişinin enfekte olduğunu görmeğe çalışır. Bu denemeler, aşının koronavirüse karşı koruma sağlayıp sağlamadığını belirler.
ONAY: Her ülkedeki düzenleyiciler deneme sonuçlarını gözden geçirir ve aşının onaylanıp onaylanmayacağına karar verir. Bir pandemi sırasında, bir aşı resmi onay almadan önce acil kullanım izni alabilir.
Genetik Aşılar
Bir bağışıklık tepkisini tetiklemek için koronavirüsün kendi genlerinden bir veya daha fazlasını kullanan aşılar.
Moderna’nın aşısı Mayıs ayında borsaya göz kırptığında sadece 8 kişiyle ilgili Faz I verilerine sahipti. Aşı, viral proteinler üretmek için haberci RNA (kısaca mRNA) kullanır. Bu Amerikan şirketi Temmuz ayında Faz III denemelerini başlattı ve 2021 yılı başında aşı dozlarını hazırlamayı umuyor.
Alman BioNTech şirketi, New York’ta bulunan Pfizer ve Çinli ilaç üreticisi Fosun Pharma ile mRNA aşısını geliştirmek için işbirliği yaptı. 1 Temmuz’da, Faz I / II denemeleri için tüm gönüllülerin SARS-CoV-2’ye karşı antikor ürettiğini açıklarken, uyku bozuklukları ve uzuvlarda şiş ve kızarıklık gibi orta derecede yan etkiler yaşadıklarını açıkladılar. Şirket, Ekim ayında aşıyı piyasaya çıkarabileceğini ve 2020’nin sonuna kadar yüz milyonlarca doz ve 2021’in sonuna kadar bir milyara kadar ulaşacağını ummakta.
Imperial College London araştırmacıları, bağışıklık sistemini uyarmak için viral bir proteinin üretimini artıran “kendini çoğaltan” bir RNA aşısı geliştirdiler. Faz I / II denemelerine 15 Haziran’da başladılar ve VacEquity Global Health adlı yeni bir şirket aracılığıyla aşı üretmek ve dağıtmak için Morningside Ventures ile ortaklık kurdular.
Hint aşı üreticisi Zydus Cadila DNA bazlı bir aşı üretti ve. 3 Temmuz’da Hindistan’da Bharat Biyoteknoloji’nin ardından Covid-19 aşı yarışına giren ikinci şirket olarak insan denemelerine başlama onayını açıkladılar.
30 Haziran’da Japon biyoteknoloji şirketi AnGes, Osaka Üniversitesi ve Takara Bio ile ortaklaşa geliştirilen DNA tabanlı bir aşı üzerinde güvenlik denemeleri başlattıklarını açıkladı.
30 Haziran’da Amerikan şirketi Inovio, DNA tabanlı aşıları hakkında ara Faz I verilerine sahip olduklarını açıkladı. Hiçbir ciddi yan etki bulamadılarını ve 36 gönüllünün 34’ünde bağışıklık tepkisi ölçtüklerini rapor ettiler. Şirket, bu yaz Faz II / III denemelerine başlamayı planlıyor.
Mart ayında, Trump yönetimi, Alman CureVac‘ı Amerika Birleşik Devletleri’ne taşımak için başarısız bir girişimde bulundu. Şirket, Haziran ayında mRNA aşısı için Faz I denemelerini başlattı ve yılda yüz milyonlarca aşı dozu yapabileceğini rapor etti.
Güney Koreli Genexine şirketi, Haziran ayında DNA bazlı bir aşının güvenliğini test etmeye başladı. Sonbaharda Faz II denemelerine geçmeyi bekliyorlar.
Haziran ayında Askeri Tıp Bilimleri Akademisi, Suzhou Abogen Biosciences ve Walvax Biotechnology‘deki Çinli araştırmacılar, ülkelerinin ilk güvenlik denemelerine ARCoV adlı mRNA tabanlı bir aşıda başlayacaklarını açıkladılar. Maymunlar üzerinde yapılan daha önceki çalışmaların koruyucu etkiler gösterdiği bildirildi.
Fransız ilaç şirketi Sanofi, Translate Bio ile ortaklaşa bir mRNA aşısı geliştiriyor. Sonbaharda Faz I planladıklarını açıkladılar.
Viral Vektör Aşıları
Koronavirüs genlerini hücrelere vermek ve bir bağışıklık tepkisine neden olmak için bir virüs kullanan aşılar.
İngiliz-İsveç şirketi AstraZeneca ve Oxford Üniversitesi tarafından geliştirilen ChAdOx1 adlı aşı bir şempanze adenovirüsüne dayanıyor. Aşı İngiltere’de Faz II / III denemesinde ve Brezilya ve Güney Afrika’da Faz III denemelerinde. Proje Ekim ayına kadar acil aşılar yapabilir. AstraZeneca, toplam üretim kapasitelerinin iki milyar dozda olduğunu belirtti.
Çinli CanSino Biologics şirketi, ülkenin Askeri Tıp Bilimleri Akademisi Biyoloji Enstitüsü ile ortaklaşa Ad5 adlı bir adenovirüs bazlı bir aşı geliştirdi. Mayıs ayında, Faz I güvenlik denemesinden umut verici sonuçlar yayınladılar. Faz II çalışmalarından elde edilen yayınlanmamış veriler, aşının güçlü bir bağışıklık tepkisi ürettiğini gösterdi.
Rusya Sağlık Bakanlığı’nın bir parçası olan Gamaleya Araştırma Enstitüsü, Haziran ayında Gam-Covid-Vac Lyo adını verdikleri bir aşı için Faz I’i başlattı. Aşıları, her ikisi de bir koronavirüs geni ile tasarlanmış iki adenovirüs, (Ad5 ve Ad26)’nın bir kombinasyonu.
Boston’daki Beth Israel Deaconess Tıp Merkezi‘ndeki araştırmacılar, maymunlarda Ad26 adlı bir adenovirüsü test ediyorlar. Johnson & Johnson ile beraber, Temmuz ayı sonunda Faz I / II denemelerine başlayacaklarını açıkladılar.
İsviçre şirketi Novartis, Massachusetts Göz ve Kulak Hastanesi tarafından geliştirilen bir gen terapisi tedavisine dayanan bir aşı üretecek. Adeno ilişkili bir virüs adı verilen bir virüs, hücrelere koronavirüs gen parçalarını taşımakta. Faz I denemeleri 2020’nin sonlarında başlayacak.
Amerikan Merck şirketi Mayıs ayında “veziküler stomatit” virüslerinden bir aşı geliştireceğini açıkladı. Aynı yaklaşım, Ebola için onaylanmış tek aşıyı başarıyla üretmek için kullandı. Şirket IAVI ile ortaklık kuruyor.
Merck ayrıca, satın aldığı aldığı bir Avusturya firması olan Themis Bioscience ile birlikte çalışıyor ve kızamık virüsünü kullanarak, koronavirüs genetik materyalini hastaların hücrelerine taşımak için kullanacak ikinci bir aşı geliştiriyor.
Vaxart aşısı, koronavirüs genleri taşıyan ve adenovirüs içeren oral bir tablettir. Bu yaz Faz I duruşmalarına hazırlanıyorlar.
Protein Bazlı Aşılar
Bağışıklık tepkisini tetiklemek için bir koronavirüs proteini veya protein parçası kullanan aşılar.
Mayıs ayında Maryland merkezli Novavax, koronavirüs proteinlerinin fragmanlarını taşıyan mikroskopik partiküllerden oluşan bir aşı üzerinde Faz I / II denemelerine başladı. “The Coalition for Epidemic Preparedness Innovations” projeye 384 milyon dolar yatırım yapıyor.
Clover Biopharmaceuticals, koronavirüs proteini içeren bir aşı geliştirdi. Bağışıklık sistemini daha da uyarmak için aşı, İngiliz ilaç üreticisi GSK ve Amerikan şirketi Dynavax tarafından yapılan adjuvanlarla (etki artırıcı madde) birlikte verilmektedir.
Haziran ayında, Anhui Zhifei Longcom şirketi, viral proteinlerin ve bağışıklık sistemini uyaran bir adjuvanın bir kombinasyonu olan bir aşı için Çin’de Faz I denemelerine başladı. Şirket, Chongqing Zhifei Biyolojik Ürünlerinin bir parçasıdır ve Çin Tıp Bilimleri Akademisi ile ortaklık kurmuştur.
Avustralyalı şirket Vaxine Temmuz ayında Faz I deneyleri başlattı. Aşıları, viral proteinleri bağışıklık hücrelerini uyaran bir adjuvanla birleştiriyor.
2002’deki SARS salgını sonrasında Baylor Tıp Fakültesi araştırmacıları yeni bir salgını önleyebilecek bir aşı geliştirmeye başladılar. Umut verici erken sonuçlara rağmen, araştırmaya destek devam etmedi. SARS ve Covid-19’a neden olan koronavirüsler çok benzer olduğundan, araştırmacılar projeyi Texas Çocuk Hastanesi ile ortaklaşa yeniden yapmaya başladılar.
Pittsburgh Üniversitesi tarafından PittCoVacc adı verilen bir aşı, şekerden yapılmış 400 küçük iğne ucuna sahip bir deri yamasıdır. Cilde yerleştirildiğinde, iğneler çözülür ve virüs proteinlerini vücuda salar.
Avustralya Queensland Üniversitesi’nden bir aşı, daha güçlü bir bağışıklık tepkisi vermek için değiştirilmiş viral proteinler içeriyor. Haziran ayında üniversite ve CSL, 2021’de başlayarak yılda milyonlarca doza çıkabilecek Faz I denemelerini başlatmak için bir ortaklık açıkladı. GSK, çalışmaya bağışıklık sistemini daha da uyarmak için bir adjuvan sağlıyor.
mRNA aşılarına ek olarak Sanofi, viral proteinlere dayanan bir aşı geliştiriyor. Proteinleri, böcek hücrelerinin içinde büyüyen genetik mühendislikle elde edilmiş virüsleri ile üretiyorlar. GSK bu proteinleri bağışıklık sistemini uyaran adjuvanlarla destekleyecek. Sanofi, aşı denemelerde başarılı olursa yılda en az 600 milyon doz üretebileceğini rapor etti.
Tam Virüs Aşıları
Bir bağışıklık tepkisini provoke etmek için koronavirüsün zayıflatılmış veya inaktive edilmiş bir versiyonunu kullanan aşılar.
Çinli şirket Sinopharm Haziran ayında Faz III. aşamasına geçeceğini duyurdu. Birleşik Arap Emirlikleri ile bir anlaşma imzalayıp virüsün ilk bu ülkede test edilmesini kararlaştırdılar.
Çocuk felci ve hepatit A için aşılar icat eden Çin Tıp Bilimleri Akademisi‘ ve Tıbbi Biyoloji Enstitüsü‘ndeki araştırmacılar, Haziran ayında inaktive bir virüs aşısının Faz II çalışmasını başlattılar.
Çinli şirket Sinovac Biotech, CoronaVac adlı inaktif bir aşıyı test ediyor. 13 Haziran’da şirket, 743 gönüllü üzerinde yapılan Faz I / II denemelerinde ciddi bir yan etki bulmadıklarını ve aşının bağışıklık tepkisi ürettiğini açıkladı. Sinovac, Çin ve Brezilya’da Faz III denemeleri hazırlıyor ve yılda 100 milyon doza kadar üretim yapacak bir tesis kuruyor.
Hindistan Tıbbi Araştırma Konseyi ve Ulusal Viroloji Enstitüsü ile işbirliği içinde, Hintli şirket Bharat Biotech Covaxin adlı bir aşı tasarladı. Aşı, Proronavirüsten proteinleri taşımak için tasarlanmış inaktive edilmiş kuduz virüsüdür. Faz I / II denemelerinin bu ay başlaması planlanıyor.
Yeniden Tasarlanmış Eski Aşılar
Covid-19’a karşı da koruyabilecek diğer hastalıklar için zaten kullanılan aşılar.
Bacillus Calmette-Guerin (BCG) aşısı, tüberküloza karşı 1900’lerin başında geliştirilmiştir. Avustralya’daki Murdoch Çocuk Araştırmaları Enstitüsü Faz III denemesi yürütüyor ve aşının kısmen koronavirüse karşı koruma sağlayıp sağlamadığı araştırılıyor.
Kaynak: Coronavirus Vaccine Tracker, By Jonathan Corum, Denise Grady, Sui-Lee Wee and
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder