Koronavirüs: Aşı ve Tedavilerde Son Durum!

Koronavirüs Aşıları ve Tedavisi

Ayşenur Saygılı, Sevim Gürbüz

(İnönü Üniversitesi, Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü, Yüksek Lisans Öğrencileri)

Koronavirüs Aşıları

Firma Adı	Aşı çalışması
Moderna Therapeutics	Moderna’nın aşısı, mRNA-1273, yeni koronavirüsün yüzeyinde bulunan bir proteini kodlayan sentetik bir haberci RNA ile ilgili. Hücreleri, istenilen bu proteini üretmeye zorlayarak, aşı ile bağışıklık tepkisi veren vücudun enfeksiyona karşı koruma sağlayacak antikorlar üretmesine neden olur. Şirket mRNA-1273 ile bir ilaç endüstrisi rekoru kırdı ve yeni koronavirüs sekanslandıktan sadece 42 gün sonra bir aşı adayı belirlendi.
CanSino Biologics	CanSino’nun yaklaşımı, koronavirüsün genetik kodunun parçaları alınıp, zararsız bir virüs ile birleştirilerek, sağlıklı gönüllüleri yeni enfeksiyona maruz bırakarak insan bedeninde antikor üretimini teşvik etmeyi içeriyor.
Inovio Pharmaceuticals	Inovio son otuz yılı DNA'yı ilaca dönüştürmek için çalışarak geçiren bir şirket. Bu şirket, teknolojisinin yeni koronavirüs için hızlı bir aşı oluşturabileceğine inanıyor.
University of Oxford	Zararsız bir virüse koronavirüsün Spike proteinini kodlayan genetik dizi aktararak potansiyel bir aşı geliştirdiler.
Sinovac	Yeni koronavirüsün inaktive edilmiş bir versiyonunu kullanarak bir aşı geliştiriyor. Şirket aynı teknolojiyi kullanarak hepatit A ve B, domuz gribi, kuş gribine karşı onaylanmış aşılar geliştirdi.
BioNTech	Almanya’da sahibi ve CEO’su Türk olan (Prof. Uğur Şahin) BioNTech şirketi, yeni koronavirüs için çok sayıda mRNA aşısı üzerinde çalışıyor ve bunları eşzamanlı olarak geliştirmeyi planlıyor. Rakipleri gibi bu şirket de, koruyucu antikorlar üretmek için mRNA’yı kullanıyor. Ünlü ilaç firması Pfizer ile ortak çalışıyor.
Johnson & Johnson	Geçmişte Ebola ve Zika virüslerinin salgınlarına yanıt veren Johnson & Johnson, yeni koronavirüs için bir aşı geliştirmek için aynı teknolojiyi kullanıyor. J & J’nin aşısı, zararsız bir virüse, koronavirüs genlerinin aşılanmasıyla bağışıklık kazandırarak enfeksiyona neden olmadan önlem almaya dayanıyor.
Arcturus Therapeutics	Bu firma da mRNA’ya dayanan bir aşı çalışması yapıyor. Şirket, enfeksiyona karşı koruyacak ve onu sıvı nanoparçacığa yükleyecek proteinleri kodlamak için düzenlenmiş bir RNA virüsü yapmayı planlıyor. Şirkete göre, Duke Üniversitesi ile ortaklaşa geliştirilen aşı, rakip mRNA yaklaşımlarından daha düşük bir dozda daha iyi bir bağışıklık tepkisi vaat ediyor.
Clover Biopharmaceuticals and GlaxoSmithKline	Yeni koronavirüsün yüzeyinde bulunan bir proteini hastalara enjekte etmeye dayalı bir aşı geliştiriyor. Aşıyı daha güçlü hale getirmek için bir katkı maddesi “adjuvan” kullanmak istiyor.
CureVac	Proteinlerin ve koruyucu antikorların üretimini teşvik etmek için yapay (sentetik) mRNA kullanıyor.
Imperial College London	RNA bazlı bir aşı geliştiriyor. Bunun için, hücrelere girecek, koronavirüsün istenilen proteininin üretimini teşvik edecek ve daha sonra kendini kopyalayacak virüs türevi bir RNA zinciri tasarladılar. Hayvan çalışmalarında, aşı koruyucu antikorların üretilmesini sağlamıştır.
Novavax	Bir böceğin yumurtalıklarında başlayan bir koronavirüs aşısı üzerinde çalışıyor. Şirketin aşı platformu, genetik mühendisliği çalışması ile zararsız bir virüsün solucanlardan izole edilen hücreleri enfekte etmesini içeriyor. Bu hücreler antikorları uyaran ve aşı olarak kullanılacak proteinleri (örn. Spike) üretirler.
Sanofi and GlaxoSmithKline	Grip aşıları için kullanılan, virüs genetiğinin değiştirilmesini içeren ve böylece bağışıklık sisteminin istenilen tepkiyi vermesini sağlayan proteinler oluşturacak bir teknoloji kullanıyor. Şirket, aşıları daha güçlü hale getirmek için onları tescilli bir katkı maddesi (adjuvan) ile birleştiriyor.
University of Queensland and GlaxoSmithKline	Protein aşılarını bir bağışıklık tepkisini tetiklemede daha etkili kılmak için tescilli bir teknoloji kullanıyor. “Moleküler tutucu” olarak adlandırılan bir sistemle aşı, koronavirüsün Spike proteinini doğal şeklinde tutmaya dayalı.

Koronavirüs Tedavileri

Şirketler	Tedavi şekli
Gilead Sciences	Remdesivir, Gilead şirketinin virüsler için tasarladığı bir ilaçtır. Bu ilaç virüslerin çoğalmasını engeller ve intravenöz (damardan yapılan enjeksiyon, bu enjeksiyon hücrelere; vitamin, mineral, aminoasit ve antioksidan sağlar) bir tedavi tipidir. Gilead şirketi bu ilacın SARS, MERS ve diğer bulaşıcı hastalıklarda olduğu gibi klinik öncesi testlerini yaparak onu çok amaçlı bir antiviral olarak geliştirdi.  2015 yılında, Ebola Batı Afrika'ya yayılırken, Gilead'in bu tedavisi çok ilaçlı bir klinik çalışmanın parçasıydı. Elde edilen verilerde remdesivir, test edilen diğer ilaçlara göre daha az etkiliydi. 2020'de, koronavirüs dünyaya yayılırken, Gilead şirketi remdesiviri tekrar incelemeye başladı.
Roivant Sciences	Roivant şirketi, anti-enflamatuarının (iltihapla savaşan ilaç), yeni koronavirüsün neden olduğu akut solunum sıkıntısı sendromunu (ARDS) tedavi edip edemeyeceğini araştırmaktadır. Bu tedavi, gimsilumab, inflamasyonu yönlendiren bir protein olan GM-CSF'yi hedefleyen intravenöz bir antikordur. GM-CSF, yoğun bakım ünitesine kabul edilen Covid-19 hastalarının kanında yükselmeye devam etmektedir. Şirkete göre bunu engellemenin ve vaka sonuçlarını iyileştirmenin bir yolu olabilir.
Athersys	Athersys şirketi, yeni koronavirüsün neden olduğu akut solunum sıkıntısı sendromunun (ARDS) tedavisine yardımcı olabileceğine inandığı bir kök hücre tedavisine sahiptir. MultiStem adı verilen bu tedavi yöntemi, yetişkin kemik iliğinden alınan bir tür kök hücreden elde edilir. MultiStem'in daha önceki bir ARDS çalışmasında, insan kök hücre çalışmaları için güvenli olduğu öne sürülmüş ancak araştırma sonuçları yetersiz kalmıştır.
Ascletis Pharma	Çinli bir ilaç üreticisi olan Ascletis Pharma şirketi, HIV ve hepatit C için onaylanmış olan antiviralleri, koronavirüs enfeksiyonunu da tedavi edebilecek mi diye test ediyor. Çin'de Ganovo olarak pazarlanan Danoprevir, hepatit C'nin çoğalmak için kullandığı bir enzimi hedef alıyor. Norvir olarak satılan Ritonavir, HIV'de bulunan farklı bir viral enzime etki ediyor.
Celularity	Celularity şirketi, Covid-19'u tedavi etmek için bağışıklık hücrelerinin kullanıldığı bir tedaviyi geliştiriyor. Şirket, doğal bağışıklık sistemine giren yabancı enfektelerle savaşması için öldürücü hücreler üreten kök hücreleri kullanıyor. Şirketin araştırdığı bu tedavi ayrıca CYNK-001 (doğal öldürücü hücreler) kanser tedavisi olarak da geliştirilmektedir.
I-Mab	Merkezi Şangay'da bulunan I-Mab şirketi, Covid-19’un tehlikeli yan etkilerinden biri için tedavi geliştiriyor. Enfeksiyonu şiddetli geçiren hastalarda, bağışıklık sisteminin iltihaplanmasına sebep olan proteinlerin üretilmesiyle sitokin salınımı sendromunu geliştirir. I-Mab’in bu tedavisi, önemli bir enflamatuar sitokin olan GM-CSF protein karşıtı antikorun ta kendisidir.
Ridgeback Biotherapeutics	Özel bir biyoteknoloji şirketi olan Ridgeback Biotherapeutics, Emory Üniversitesi'nde tasarlanan bir antivirali geliştirmek için özel bir lisansa sahiptir. EIDD-2801 olarak adlandırılan ilaç, virüslerin çoğalma süresini azaltmak için tasarlanmıştır. Bu mekanizma Gilead Sciences'ın intravenöz remdesivir'inine benzerdir ancak EIDD-2801 oral bir ilaçtır. Bu ilaç, yeni koronavirüsle akraba olan SARS ve MERS'e karşı yapılan hayvan çalışmalarında umut verdi.
SAB Biotherapeutics ve CSL Behring	CSL Behring şirketi, plazma tedavisi çalışmalarına ek olarak bir antikor tedavisi için SAB Biotherapeutics şirketi ile birlikte çalışmaktadır. Monoklonal antikorlar, adından da anlaşılacağı gibi, hedefledikleri protein üzerinde tek bir noktaya bağlanırlar. Ancak SAB şirketinin potansiyel hedefi SAB-185 ‘tir. Yani bu ilacı daha güçlü hale getirerek, poliklonal antikor (protein üzerinde birçok noktaya bağlanabilen) formunda üretmeyi hedeflemiştir.
AlloVir	Baylor Tıp Fakültesi ile birlikte çalışan AlloVir şirketi, yeni koronavirüsle savaşması için tasarlanmış bir hücre tedavisi geliştiriyor. Şirket, T hücrelerini sağlıklı insanlardan alıp ve koronavirüsün zararsız bir parçasına maruz bıraktıktan sonra onların bağışıklık tepkisini ölçmeyi hedeflemiştir. T hücreleri aktif olduktan sonra dondurulup daha sonra hastalara nakil edilebilmesi için saklanıyor.
Amgen	Amgen şirketi, Adaptive Biotechnologies şirketi ile koronavirüs enfeksiyonuna karşı antikor tedavileri geliştirmek için ortaklık kurmuştur. Bu şirket, virüse karşı etkili olabilecek antikorları izole etmek için koronavirüsten kurtulan insanların kanını tarayacak ve daha sonra potansiyeli olan ilaçları seçecek, geliştirecek ve onları üretecektir.
AstraZeneca  ve Vanderbilt University Medical Center	Global ilaç üreticisi olan AstraZeneca şirketi, Vanderbilt Üniversitesi Tıp Merkezi ile antikor tedavisi geliştirmek için bir anlaşma imzaladı. Vanderbilt şirketi, Covid-19’dan iyileşen insanların kanını incelemeyi hedeflemiştir. Antikor üreten beyaz kan hücrelerini izole ederek bunları klonluyor. Anlaşmaya göre; Vanderbilt, AstraZeneca'ya bu antikorların klinik gelişim için en iyi aday olanlarını seçiyor. Vanderbilt’in yaptığı bu çalışmalar Savunma Bakanlığı, Ulusal Sağlık Enstitüleri ve Dolly Parton tarafından desteklendi.
Celltrion	Güney Koreli ilaç üreticisi olan Celltrion şirketi, FDA (Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi) onaylı olup, biyolojik olarak benzerlerini ilaç pazarlarına sunarak Covid-19 için antikor tedavileri geliştiriyorlar. Kore Hastalık Kontrol Merkezleri ile birlikte çalışan bu şirket, tedavi edilen ve iyileşen hastaların kanından koruyucu antikorlar içeren bir kütüphane elde ederek içlerinden en etkili olanı bulmak için onları tarıyor. Buna ek olarak şirket, tüm koronavirüs ailesine karşı insanları koruyabilen ‘‘süper antikor’’ diye adlandırdıkları antikoru araştırmaya devam ediyor.
Eli Lilly	Eli Lilly şirketi, koronavirüs enfeksiyonu için antikor tedavileri geliştirmek için AbCellera adlı Kanadalı bir şirketle ortaklık kurdu. Koronavirüsten iyileşen hastalardan alınan kan örneklerini kullanan AbCellera, insanları bu virüse karşı koruyabilecek 500'den fazla antikor tanımladı ve ortağı ile birlikte, hangisinin daha güçlü olduğunu belirlemek için çalışmalara devam ediyor.
Grifols	İspanyol ilaç üreticisi olan Grifols şirketi, Covid-19’ a yakalanan hastaların kan plazması topluyor. Ayrıca bu şirket ABD hükümeti ile birlikte çalışıyor. Şirket iyileşen hastaları, ABD’de bulunan Grifols'taki 250'den fazla plazma toplama merkezine almayı planlıyor. Biyomedikal İleri Araştırma Kurumu ve FDA ile ortak çalışmayı planlıyorlar.
Neurimmune ve Ethris	Biogen’in Alzheimer’ın hastalık tedavi aducanumabını (Alzheimer’ı yavaşlatan monoklonal bir antikor) keşfeden İsviçre ilaç üreticisi Neurimmune, hastaların akciğerlerine anti-koronavirüs antikorlarını doğrudan enfekte ederek oraya yerleştirme fikri üzerinde çalışıyor. mRNA'ya odaklanan ve  Alman şirketi Ethris ile birlikte çalışan Neurimmune, Covid-19 hasta kanından nötralize edici antikorları tanımlamak için çalışıyor. Bu işlem yapıldıktan sonra, Ethris bu antikorları kodlayan mRNA tasarlayacak ve bir inhalan (uçucu madde) içinde akciğere yerleştirilecek. Her şey yolunda giderse, şirketler enfeksiyonun bulunduğu alanda, antikor üreten ve doğrudan etki edebilecek bir ilaç üretmiş olacaklardır.
Pfizer	Pfizer şirketi, virüslerin çoğalmak için kullandığı bir enzimi hedefleyen antiviral bir ilaç geliştirmektedir. İlaç, daha önce ciddi akut solunum sendromuna (SARS) neden olan virüs ve yeni koronavirüsle bağlantılı olduğu için Pfizer’e bu fikri düşündürdü.
Regeneron Pharmaceuticals	Regeneron şirketi, genetik olarak modifiye edilmiş farelerden insan antikorları üretme olanağına dayanarak, 50 milyar dolarlık bir işletmeye dönüştü. Şimdi bu teknolojiyi koronavirüs tedavisi umuduyla kullanıyor. Şirket, tescilli antikor üreten farelerini yeni koronavirüsün zararsız bir analogu ile bağlayarak enfeksiyon için potansiyel tedaviler üretti. 2015'te Ebola salgını sırasında tedavi edilen hastaların hayatta kalma oranlarını yaklaşık olarak iki katına çıkaran çoklu antikor bileşiği fikri ile ortaya çıktılar.
Takeda, CSL Behring, Biotest, BPL, LFB, ve Octapharma	Bu altı şirket, Covid-19 tedavisi geliştirmek için iş birliği yapıyor. Amaçları, koronavirüsten iyileşen hastalardan alınan kandan plazma elde etmeyi ve daha sonra bu hastaları tekrardan koruyacak antikorların izole edilmesini hedefliyor. Elbette bu durum yeni bir fikir değil. 1918 İspanyol gribi salgını yüzünden viral salgınlarla mücadele için kan nakli kullanılmıştı. Şirketler, tedavi geliştirme sürecini daha verimli hale getirmek için güçlerini birleştirdiler.
Vir Biotechnology	Vir Biotechnology, bulaşıcı hastalıklara odaklanan bir şirkettir. Yeni koronavirüsün viral bir akrabası olan SARS’tan ve SARS’ın neden olduğu salgınından sağ kalan insanlardan izole edilmiş antikorlara sahiptir. Ayrıca bu şirket, RNA sinyal yolağına etki ederek viral çoğalmayı durdurabilecek tedaviler üzerinde çalışmak için Alnylam Pharmaceuticals şirketi ile anlaştı.

Kaynak:
https://pharmaceuticalintelligence.com/coronavirus-portal/