Yeni koronavirüs ve neden olduğu COVID-19 hastalığı hakkındaki birçok gizemi şaşırtıcı derecede kısa bir sürede belirledik...
Gezegenimizde binlerce farklı koronavirüs çeşidi yaşıyor olabilir. Bunlardan 4’ü soğuk algınlığımızın neredeyse yarısından sorumludur. Bir diğer 2’si endişe verici hastalık salgınlarını tetikledi: Biri (SARS-CoV) 2002'de ciddi bir akut solunum sendromuna (SARS) sebep oldu ve dünya çapında 770'den fazla insanın ölümüne sebep oldu. Diğeri (MERS) Orta Doğuda 2012'de ortaya çıktı ve adına Orta Doğu solunum sendromunu (MERS) denen hastalıkla 800'den fazla insanın ölümüne sebep oldu. SARS bir yıl içinde kaybolurken, MERS hala devam ediyor.
Yeni koronavirüs yani SARS-CoV-2 çok daha ölümcül bir salgın yarattı. Çünkü bir kişiye bulaştığında uzun süre fark edilmeden kalabiliyor. COVID-19 olan insanlar, belirgin semptomlar göstermeden önce bile virüsü bulaştırabilir. Böylece enfekte insanlar hasta hissetmeden çalışır, işe gider, alışveriş yapar, yemek yer ve doğum günü ve diğer parti ve toplantılara katılırlar. Bu durum, virüse yayılmak için büyük bir fırsat sunar. Diğer bir deyimle, Virüs insan vücudunun içinde uzun süre fark edilmeden kalabilir. Çünkü virüsün genomu, bağışıklık sistemimizin alarm zillerini çalmasını geciktiren proteinler üretir. Bu arada virüs sinsice çoğalırken akciğer hücrelerini tahrip eder. Bağışıklık sistemi çağrıyı duyduğunda ise aşırı bir cevap verir ve virüsle beraber doku ve organlarımız da bu cevaptan nasibini alır.
Aşağıda “Scientific American” dergisinden alınan ve SARS-CoV-2'nin insan hücreleri içinde nasıl gizlendiği, kendisinin kopyalarını oluşturduğu ve çok daha fazla hücreye sızarak enfeksiyonu nasıl genişletiği ayrıntılı resimlerle sunulmuştur. Bağışıklık sisteminin normal olarak virüs parçacıklarını nasıl nötralize etmeye çalıştığını ve CoV-2'nin bu çabayı nasıl engellemeye çaba sarf ettiğini göreceğiz. Virüsün şaşırtıcı yeteneklerinden bazılarını, örneğin yeni virüs kopyalarında ortaya çıkan ve virüsü yok edebilecek mutasyonlara karşı virüsün nasıl bir yola başvurduğunu göreceğiz. İlaç ve aşılarla virüsü nasıl alt edebileceğimizi göstermeye çalışacağız.
VİRÜS SALDIRISI VE BAĞIŞLIĞIN SAVUNMASI
Bir tozdan yüzlerce kez küçük SARS-CoV-2 partikülü, kişinin burnuna veya ağzına girer ve yüzeyinde ACE-2 reseptörü olan bir akciğer hücresine yapışana kadar hava yolunda ilerler. Virüs bu reseptöre bağlanınca hücrenin içine girer ve hücrenin mekanizmasını ele geçirerek kendi kopyalarını oluşturmaya başlar. Hücreyi binlerce kopya olana kadar sömürür ve ölümüne sebep olur. Ölen hücreden ayrılan yeni virüsler (virion) diğer sağlıklı hücrelere nüfuz ederler. Enfekte hücreler bu virüsleri nötralize etmek veya yok etmek için bağışıklık sistemine alarm gönderir. Ancak virüsler sinyalleri önleyebilir veya kesebilir, bir kişi semptomları göstermeden bu virüsleri vücudunda çoğaltabilir.
İLAÇ VE AŞI İLE MÜDAHALE
Bilim insanları, SARS-CoV-2 virüsünün neden olduğu hastalık olan COVID-19 ile savaşmak için 100'den fazla ilacı araştırmakta. Çoğu ilaç virüsü doğrudan yok etmez, ancak vücudun bağışıklık sisteminin enfeksiyonu temizlemesine yardımcı olur. Antiviral ilaçlar genellikle ya bir virüsün bir akciğer hücresine yapışmasını durdurur veya hücreyi istila etmesi durumunda virüsün çoğalmasını önler veya bağışıklık sistemi tarafından enfekte kişilerde ciddi semptomlara neden olabilecek bir aşırı reaksiyonu azaltır. Aşılar, bağışıklık sistemini gelecekteki bir enfeksiyona karşı hızlı ve etkili bir şekilde savaşmak için hazırlar.
GİZEMLİ KORONAVİRÜS GENOMU
SARS-CoV-2 genomu, yaklaşık 29.900 baz uzunluğunda bir RNA dizisidir. Gribal enfeksiyonlara sebep olan İnfluenza virüsü ise yaklaşık 13.500, soğuk algınlığına neden olan rinovirüsler ise yaklaşık 8.000 baza sahiptir. SARS-CoV-2 genomu diğer virüslere kıyasla çok büyük olduğundan, çoğaltma sırasında virüsün patojenitesini (hastalığa sebep olma) kıracak birçok mutasyon meydana gelebilir. Ancak SARS-CoV-2 bunun için de hazırlıklıdır ve çoğalma sırasında yapısında meydana gelen mutasyonları özel enzimleri ile düzeltebilir. Normalde, bu tür kalite kontrolü RNA virüslerinde oldukça nadirdir ve sadece insan hücrelerinde ve DNA virüslerinde yaygındır. SARS-CoV-2’nin uzun genom ayrıca, tam olarak anlaşılmayan, bazıları bağışıklık sistemimizden virüsün kaçınmasını sağlayan aksesuar genlere de sahiptir.
Kaynak: Mark Fischetti, Veronica Falconieri Hays, Britt Glaunsinger, Jen Christiansen |
Ek kaynak:
- Coronaviruses 101: Focus on Molecular Virology. Video lecture by Britt Glaunsinger on YouTube. Posted March 25, 2020.
- Science Forum: SARS-CoV-2 (COVID-19) By the Numbers. Yinon M. Bar-On et al. in eLife, March 31, 2020. https://bit.ly/2WOeN64
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder