Kampüs kişilik ve kimliği yansıtır mı?

Dünyanın en saygın üniversitelerinin kampüsleri acaba tanındıkları alanlarla ne kadar uyumlu?

Yorumlar tamamen bana aittir ve gerçeği yansıtmayabilir ...

Bir kere çok eski (200 yıldan daha eski) üniversitelerin en göz alıcı noktasında kilise veya katedrale benzeyen ve üzerinde haç olan görkemli bir yapı var. Bu bilim ve dinin eskiden beri nasıl iç içe seyrettiğini de göstermektedir...

Birçok üniversite 2000'li yıllardan sonra eski mührünü (veya logo) bırakarak yeni bir logo ile devam etmektedir. Ancak, burada eski logolar verilmiştir. Onların daha gerçeği ve tarihi ifade ettiğini düşünüyorum. yeni logolar çok basit...

Başlayalım.

Aşağıdaki sıralama tamamen gelişigüzel olup, üniversitelerin bilimsel yetkinliği/etkinliği ile ilgili değildir. Ancak, seçilmiş olan üniversiteler dünyada hemen tüm akademik sıralamalarda önde (ilk 100de) gelenlerdir.

	Caltech: mütevazilik, çalışkanlık, teknoloji... sadece dünya işleri!!!
	Harvard: zenginlik, şöhret, dini motif ve aynı zamanda liberalizm!!! tıp... hukuk... ticaret...
	MIT: çalışkanlık, zorluk, beceri, akademik işbirliği, tanınma, yenilik, ürün... mühendislik...
	Stanford: bireycilik, başarı, ürün, yenilik, tanınma... tıp... biyoloji...
	UCLA: kişisel başarı, tanınırlık,
	Yale: eskilik, hak ettiğinden daha az tanınma... tıp... biyoloji...
	Oxford: eskilik, şövalye, kilise, tanınma, elitizm, tarih...
	Cambridge: Kraliyet, eskilik, kilise, ün...
	Columbia: şehir...
	Carnegie-Mellon
	Cornell: ün... biyoloji...
	Duke: basketbol...
	ETH-Zurich: Avrupa'nın göz bebeği... teknoloji... mühendislik..
	Georgia Tech
	Humboldt-Berlin
	Imperial College London: Kraliyet
	Johns Hopkins: girişimcilik,
	Karolinska Inst: Nobel
	McGill, Canada: Doğa
	National Univ Singapore: şehir
	North Carolina State: Doğa
	Northwestern: şehir
	Princeton: eski, ün, fizik..
	Technical Univ Munich: fikrim yok... şehir
	Univ Alberta: doğa
	Univ Arizona: çöl, güzellik, zor şart...
	UC Berkeley: ün, başarı, biyoloji, doğa...
	UC Davis: fikrim yok... doğa...
	Univ Colorado: doğa, katalitik RNA...
	Univ Michigan: ün... doğa...
	Univ Chicago: şehir... tarih... ün...
	Ludwig Maximilian, Munich: fikrim yok... logoda bol miktarda dini motif... Meryem vs..
	Univ Edinburgh: eski... doğa...
	Univ College London: ün... eski... dini motif...
	Univ Illinois-Urbana-Champaign: doğa... fizik...
	Univ Toronto: şehir... dini motif...
	Univ Washington: doğa... ün...
	Univ Pennsylvania: şehir...
	Univ-Tokyo: fikrim yok...
	Tsinghua Univ, Çin: fikrim yok... ancak kampüsü sakin... Sanki 1.5 milyarlık çinde değilmiş gibi...
	Tokyo Univ Tech: Tokyo'da bu kadar boşluk kalmış mı? doğa...
	Notre-Dame: kilise... bol miktarda dini motif... futbol takımı...
	UC San Francisco: tıp...
Devamı burada....

Buna da "Vay be!" demezsen, hiç bir şeye demezsin: Balon Balığının aşk için reveransı...

Aman Allah'ım... Hormonlarımız sadece bize değil basit yaratıklar olarak gördüğümüz birçok hayvana bile neler yaptırıyor...

İşte size Japon Balon balığının dişisinin ilgisini çekmek için katlandığı külfet: çok uzaklardan bile görünebilecek bir KALE...

Peki neden? Zor bir soru...

Şeffaf bir görünümü olduğundan erkek Japon balığının su ortamında diğer hayvanlar ve tabi kendi dişisi tarafından görülmesi zorlaşmakta. Dişisi ile aşka yaşaması için denizin dibinde nerede olduğunu bir şekilde ona belirtmesi gerekiyor.

7/24 ve 10 gün çalışarak yukarıdaki eni 2 metreyi bulan muhteşem simetrideki halkaları ağzı, yelpazesi ve vücudu ile oluşturuyor. Bunu zaman karşı yarışarak yapıyor. Çünkü, 10 gün sonra dip akıntılar gelip denizin tabanındaki her şeyi allak bullak edecek...

Dişi bu sanatçının serini (yani kumdan kalesini) beğenirse, gelip halkaların içine yumurtalarını bırakıyor. Erkek balon balığı bu yumurtaları döllüyor. 

Sonuç?

Milyonlarca yıldır balon balığı neslini devam ettiriyor...

Felsefe profesörü arkadaşım Kemal Duruhan ise konu için şöyle bir yorum göndermiş:

“Sanatın, yani maddeye şekil veren form ve biçimin esasen sadece insana mahsus olmadığını: farklı yollarla doğanın bütün parçalarına bir yaşam iradesi olarak yansıdığını öğreniyoruz”

Linkler:

• National Geographic
• Scientific Reports

Paranın bilimde de her şeyi halledeceğini sanan zengin bilim fakirleri!

Yandaki fotograftaki yüzü herkes tanıyordur... Facebook'un kurucusu Mark Zuckerberg (yanındaki de eşi Priscilla Chan). Yazımın konusu Mark'ın yakışıklılığı veya  Priscilla'nın güzelliği değil! Durdukları podyumda arka fondaki yazı...

Yazı aynen şöyle diyor:

"Çocuklarımızın yaşamında tüm hastalılara çare bulabilir miyiz?"

Yani bugün bir çocuk sahibi olsak ve o çocuk diyelim 80 yıl yaşasa, bu 80 yıl içinde bugünkü hastalıkları hepsini ortadan kaldırabilir miyiz?

Mark Zuckerberg, taktire şayan bir iş adamı ve hayırsever. Elindeki sihirli değnekle neye değse altına çeviriyor! Bir yazılım programı ile dünyanın yarısının ilgisini cezbetmiş...

Yani, tezgahta ve fabrikada ürettiği elle tutulur, tartıda tartılır bir şeyi yoksa da, sanal alemin sanal milyarderi...

Ancak benim, senin gibilerin ve diğer milyar sayıdaki insanın teveccühüne mazhar olan şirketinin reklam gelirlerinden elde edilen paralar gerçek! Yani yeşil yeşil dolarlar...

Bu kadar teveccüh ve ye ye bitmez para olunca, Zuckerberg tabi her konuda konuşabilme hakkını kendinde görüyor. Bu konular onun uzaktan yakından bildiği konular olmasa bile... 

İşte bu en son konuşmalarından birinde tam bir bilim adamı edası ile konuşuyor. Destekleyip 3 milyar dolar akıttığı bir proje ile tüm hastalıklardan insanoğlunu kurtarabileceği fikrine ve zikrine kaptırıyor kendini.

Hücrenin işleyiş mekanizması, kanser dahil diğer karmaşık hastalıkların nasıl ortaya çıktığı konusunda en ufak bir bilgisi yok. Ama olsun... Adam zengin. Boşuna zengin olmamış ya... Zenginler her şeyi bilir... Onun için zenginler hastalanmıyor!!! ve 1000 yıl yaşıyorlar!!!

3,000,000,000 dolar bilim için güzel para... Eminim bu para ile güzel buluşlar da yapılacaktır. Ancak, bu paraları projelerine akıtmaya çalışan bilim insanlarının da dürüst olup, Zuckerberg'e yanlış şeyler söyletmemeleri lazım...

Onun elindeki sihirli değneğin sadece "kuru" ve "cansız" bilgisayar ve telefonlar için geçerli olabileceğini, insanın ise "ıslak" ve "canlı" şeylerden yapıldığını ve bir yazılımdaki sıfır ve birlerden çok daha şey ifade ettiğini birilerinin hatırlatması gerekir...

Bir diğer "para zengini" ancak "bilim zügürtü" de Çinli biri. Ancak, Mark Zuckerberg'in iyi niyetli hayırsever yaklaşımı ile karşılaştırınca, bu adamın savları kötü niyetli.

Adı, Patrick Soon-Shiong. Dünyanın en zengin doktoru olarak medyada geçiyor. Milyar dolarları var. Adam tam bir cin (Çin değil). Kendisi doktor olduğu için biraz bilim okumuş diye düşünüyorum... Ancak,  ortaya attığı fikirler onun tam bir "umut tüccarı" olduğunu ve kötü niyetli olduğunu gösteriyor.

Ne diyor Soon-Shiong?

2020'ya kadar kanseri yeryüzünden süpürecek süper fikirleri varmış. Oluşturduğu yardım şirketinin adı da ilginç: "Cancer Moonshot 2020. Türkçe'ye çevirmek zor. Ancak, adam kebdi fikrini aya ayak basmakla eşdeğer gördüğü açık. Bu fikirlerin peşinden gidecek araştırma merkezlerine milyon dolarlar akıtacakmış. Ancak, çok geçmeden anlaşılıyor ki, desteklediği bir kaç üniversitede bir koyup 10 kazanmış... Yani kazan kazan politikası..

Neyse yazımı daha fazla uzatıp sıkıcı hale getirmeden iki tarihi anekdotla bitireyim: 

1971 yılında Başkan Richard Nixon, kansere karşı savaş yasası olarak da bilinen Ulusal Kanser Yasasını imzalarken aynen şöyle diyor:“the time has come in America when the same kind of concentrated effort that split the atom and took man to the moon should
be turned toward conquering this dread disease”.

Türkçesi: "Atomu parçalamak ve aya adam göndermek için gösterdiğimiz yoğun çabayı, bu kötü hastalığın üstesinden gelmek için de kullanmanın zamanı Amarika'da gelmiştir".

Bundan 30 yıl sonra yani 2000 yılında İnsan Genom Projesi anons edildiği zaman, Başkan Bill Clinton da aynen şöyle diyor: “it is now conceivable that our children’s children will know the term cancer only as a constellation of stars”.

Türkçesi: "Şimdilerde öğle görünüyor ki, bir zaman sonra kanser denildiğinde çocuklarımızın çocukları bu terimi sadece "akrep burcu" ya da "yıldız takımı" olarak düşüneceklerdir".

Hastalıkların kökünü kazmak!!! İyi şanslar...

Yeteneği heba etmenin 1001 yolu!

Dünyamızda her yıl, binlerce parlak ve gelecek vaat eden üniversite mezunu genç insan iş gücüne katılır (tabi başta bir iş bulabilirse).

Bu gençler ortalamanın çok üstündeki zekaları ile ülkelerinin veya dünyanın en iyi üniversitelerinde yıllar boyunca hazırlanmışlardır.

Oldukça seçici ve rekabetçi lisans ve lisansüstü programları başarıp enstitü ve üniversitelerden mezun olan bu gençler, yaratıcılıklarını ortaya koyacakları bir iş yerinde yeterli fırsatı bulacaklarını umarlar.

Ancak onları tatsız bir sürpriz bekler!

Her ne kadar sahip oldukları bilgi, beceri ve donanım onların iyi bir iş bulmasında en büyük paya sahip olsa da, işe başladıklarında amirleri çoğu zaman onlardan bu yeteneklerini kullanmalarını beklemez ve bu parlak beyinler aptalca bulacakları rutin görevlerde tüketilirler.

Şansları varsa, yaratıcı ve zekalarını kullanabilecekleri riski yüksek, getirisi büyük bir işe başlayabirler. Ancak burada bile yapacakları en küçük hata, meslektaş ve patronlarının homurdanmasına neden olur.  Kurumdaki rutinin dışına çıkmamış arkadaşları terfi ederken, bu parlak zekalar ne yazık ki oldukları yerde sayarlar.   

Ülkemizde de ne yazık ki, yüz binlerce dolar harcanarak yurt dışına gönderilen yukarıdaki kalitede gençler, yurda döndüklerinde onları da buna benzer tatsız sürprizler beklemektedir!

Yurt dışında doktorasını almış, hatta doktora sonrasında bile bilmem kaç yıl yurt dışındaki saygın kurumlarda çalışarak bilgi ve tecrübe sahibi olmuş arkadaşlarımın yurda döndüklerinde akademik yetkinliklerinin dışında sayılabilecek rutin memuriyetlere verilerek nasıl heba edildiklerini bizatihi bilirim.

Şansları varsa, bir üniversitenin açtığı araştırma görevlisi kadrosuna atanabilirler. Bu sırada tabi, eğitimine Türkiye'de devam eden arkadaşlarının doçent ve hatta profesör olduğunu görürler. Çünkü, bizim gibi ülkelerde neyi bildiğin değil, kimi tanıdığın önemlidir. Dolayısı ile, kimisi merdivenleri tek tek çıkarken, kimisi asansörle çıkar.

Bu rutin memurluk, zaman kaybı ve geriye düşmüşlük onları mesleklerinden iyice soğutur ve yaşanacak maddi-manevi kayıplar tüm bunların üzerine tuz-biber olur ve kafayı yememişler ise hallerine şükrederler.

Bu, genel olarak çoğu dünya ülkesinde böyle. Bu nedenledir ki, dünyanın çivisi çıkmış!

Dolayısı ile yer yüzünde bilim, teknoloji, ekonomi, demokrasi, entelektüellik, mutlu insanlar topluluğu olarak gıpta ile bakılabilecek kaç ülke var? Bazılarınız, belki nüfusu birkaç milyon, toprağı bol, kaynakları zengin birkaç ülkeyi düşünebilir.

Ancak, bana göre böyle bir masal ülkesi! yok.

Bilimin henüz cevaplayamadığı soru: Mühürlü (imprinted) genler!

Sorular daima gerçek, cevaplar çoğu zaman yanlıştır

Bu yazım oldukça ilginç,sıcak ve gündemdeki bir konu ile ilgili. Dolayısı ile hakkında çok az şey biliyoruz. Esasen bilimde her şey hakkında çok az şey biliyoruz!  (Not: Konu içinde kaybolan okuyucular, metin içinde verilmiş olan linkleri takip ederek, bu karmaşıklıktan biraz kurtulabilirler).

Neyse geçelim...

Memelilerin (ve bazı bitkilerin!) genomları boyunca bazı genler, anne veya babadan gelip gelmediklerini gösteren işaretler taşırlar. Hepimiz her otozomal (allozom denilen X ve Y kromozomlardaki genlerin dışındaki genler) genin iki kopyasını taşırız. Bir kopyasını annemizden, diğerini ise babamızdan miras alırız. Dolayısı ile, bu genlerin her iki kopyası (alel de deniyor) da işlevseldir.  Yani, anneden veya babadan kalıtılan normal homolog genler arasında bir fark olmadığı kabul edilmektedir. Bu, gerçekten de birçok gen için doğru kabul edilebilir (Kromozom ve genlerle ilgili bir yazımı burada okuyabilirsiniz).

Ancak son yıllarda biliyoruz ki,  bazı az sayıda genin durumu buna uymaz. Yani bu çeşit bir katlımda, iki alelin eşit olarak ifade edildiği fikri geçerli değildir. Bu genler anne veya babadan gelmesine dayalı bir işlev farkı gösterirler.  Her ikisi birden kendini ifade etmez. Dolayısı ile bu genler üzerindeki işaretler bir ebeveyn alelinin seçici şekilde ifade edilmesi ya da suskun kalmasını sağlarlar.  

Bu genlere İngilizce “Imprinted” genler deniyor. Dilimize bunu “mühürlü, damgalı, kapatılmış ya da baskılanmış” genler olarak çevirebiliriz (ben mühürlenmiş terimini tercih edeceğim!). Yani bir ebeveynden gelen kopya mühürlenmiş ve ifade edilmezken, diğer ebeveynden gelen kopyasında bu mühürlenme olmayıp, gen kendini ifade eder (yani bir RNA türü veya protein kodlar).

Damgalama işlemi, gamet dediğimiz yumurta ve spermde embriyoda inaktif olması hedeflenen gen kopyasının "işaretlenmesi" başlar. İşaret, genellikle genin promotorunu yapan DNA dizisindeki metilasyondur. Epigenetik bir işaret olan metil grupları DNA'daki sitozinlere eklenir (DNA’nın C ile gösterilen nükleotidi, yani harfi). Bu çeşit işaretleme özellikle gunain (G) ve sitozinlerin yan yana oldukları bölgelerde daha yaygın olur. Sitozinlere eklenen bu metil işarteleri, promotora ifade (transkripsiyon) faktörlerinin bağlanmasına engel olur ve promotorun önündeki gen ifade edilmez yani suskun kalır. Bu olay aynı zamanda birçok kanserde tümörleri baskılayan genlerin promotorlarında da olduğundan, kanserleşme görülmesine neden olur (Epigenetik ile ilgili yazılarımı burada, burada , burada ve burada okuyabilirsiniz).

Omik çağında olduğumuzdan, bu tür genlerin tanımlanması ve işlevlerinin anlaşılması için “Imprintome” terimi de kullanılmakta. Bu konudaki çalışmalar, yavrularında susturulan anne ve babalık genlerinin tanımlanmasını hedef almaktadır.

Mühürlenmiş genlerin insandaki sayısı yaklaşık 100 kadar. En iyi çalışılmış üçünü örnek verirsek;

IGF2 geni insülin benzeri bir büyüme faktörünü kodlar. Bizler dahil diğer memelilerde bu genin babaden gelen kopyası (alel) ifade edilirken, anneden geleni suskundur. Eğer anneden gelen de ifade olsaydı kanser dahil bir ton hastalığa düçar olacaktık. Diğer bir gen ise IGF2 proteinini bağlayan ve adı IGF2r olan bir reseptörü (hücre yüzeyinde gömülü bir almaç) ifade eden reseptör geni. Bu genin ise anneden gelen kopyası ifade edilirken, babadan gelen kopyası ifade olunmaz.

Bir diğeri ise, XIST genidir. Bu gen bir RNA kodlar ve bu RNA dişilerin (ve kadınların) her hücresinde bulunan iki X kromozomundan birini inaktive eder (bu inaktif X kromozomına Barr cisimciği de denir). Bu inaktifleştirme tamamen şansa bağlı olduğundan (yani dişinin bazı hücrlerinde annesinden gelen X inaktive edilrken, bazı hücrelerinde babasından gelen X inaktive edilir), tipik bir mühürlenme olayı değildir. Ancak, dişinin embriyonik olmayan dokularında (örn., amniyon, plasenta ve göbek kordonu) sadece babadan gelen X kromozomu mühürlüdür (ayni inaktiftir).

Dolayısı ile, mühürlenmiş genler 20 bin küsur genden sadece 100 kadar olmalarına rağmen, bireyin hayat-memat meselesinde büyük rol oynarlar. Bu mekanizma çalışmasa idi canlı doğmamız bile muhtemelen zor olacaktı. Kopya hayvanlarda canlı döl elde edilme olasılığının% 1’lerde seyretmesi ve canlı doğsa bile yaşam süresinin oldukça kısa olmasının ana nedenlerinden birinin bu mühürlenmiş genlerden kaynaklandığı düşünülmekte. Dolayısı ile, genomik mühürlenmenin yaklaşık 150 milyon yıl önce, canlılarda doğum olayının ortaya çıkmasında rol oynadığı sanılmaktadır.

Evrimsel açıdan, bu mekanizmanın hamilelik sırasında anne ile yavrusunun sınırlı besin kaynakları için verdikleri mücadele (çıkar çatışması) ve annenin yavrusunu rahat doğurabilmesi için onu mümkün olan en küçük boyutta tutmayı sağladığı düşünülmekte. Bunun tersine,  babadan gelen mühürlenmiş genlerin ise yavruyu büyük yapma yönünde çalıştığı anlaşılmakta. Çünkü, ne de olsa baba ile bebek arasında bir çıkar çatışması yok. Onu doğuracak olan ve kanındaki besinleri onunla paylaşacak olan anne. Başka bir ifade ile, annenin bu konudaki genleri bencil davranıp, rezervleri yavrusu ile paylaşmada anne daha çok kendi sağlığını ön planda tutarken, babanın genleri ise yavru lehine çalışmakta. Annenin mühürlenmiş genleri açılıp ifade olursa çocuk küçük, babanın mühürlü genleri açılıp ifade olursa çocuk normalden büyük olacaktır. Her iki ebeveynin mühürlü genleri birbirinin etkisini yok ederse, çocuk normal büyüklükte olacaktır. Bu genetik çatışma veya savaş sadece hamilelik sırasında değil, doğumdan sonra bile devam eder. Örneğin, bu şekilde doğmuş ve babadan gelen mühürlü geni ifade eden dişi farelerin, kendi yavrularını beslemede isteksiz davrandıkları görülmüştür.

Mühürlenmiş genlerde meydana gelen anormallikler hayatın erken evrelerinde (döllenmeyi takiben yavru doğana kadar) kendisini gelişimsel ve sinirsel bozukluklarla ortaya koyarken, ileriki yaşmada ise kanserden, Alzheimer hastalığına ve bipolar rahatsızlık, şeker hastalığı, cinsel yöneliş, otizm, obesite ve şizofreniye kadar bir seri rahatsızlıkla kendini gösterebilir. Özellikle de mühürlenmiş genlerle ilgili rahatsızlıkların başında zamanla obezite ve tip 2 şeker hastalığına sebep olan ve 15 kromozom üzerindeki bazı genlerin işlevinin kaybolmasından kaynaklanan Angelman ve Prader-Willi Sendromu ile ilişkili olduğu bilinmekte.

Henüz cevaplanamayan soruların başında ise “mühürlenme mekanizması”nın nasıl çalıştığı geliyor. Her ne kadar sperm ve yumurtanın oluşumu sırasında, bu eşey hücrelerindeki kromozomların üzerinde yer alan genlerin epigenetik etiketlerinin silinip yeniden yazıldığını içerse de, konuyu anlamaktan çok uzağız. Son çalışmalar, metil gruplarından yoksun besin maddeleri ile beslenmenin, döllerde mühürlenmiş genlerinin ifade profillerini etkilediğini göstermektedir. Dolayısı ile mühürlenmiş genlerin çevresel faktörlerden yani fiziksel ve kimyasal ajanlardan etkilendiği düşünülmekte.